Թվերն ավելի խոսուն են, քան իշխանությունների քաղաքական բարբաջանքներն ու «հաղթական» հայտարարությունները. 10

Սկիզբը՝ այստեղ

Դիտարկում 9․ Անշարժ գույքի շուկան՝ տնտեսական իրականության հայելի (գների աճ՝ գործարքների կենտրոնացում․ երբ անշարժ գույքը դառնում է տնտեսության «ֆինանսական փուչիկը»)

2025թ․ հունվար–սեպտեմբեր ամիսներին անշարժ գույքի շուկայում գրանցվել է թվային աշխուժություն: Ընդհանուր առմամբ իրականացվել է շուրջ 20 984 գործարք, ինչը նախորդ տարվա համեմատ ավել է մոտ +7․6%-ով։ Բայց ինչպես և մյուս ոլորտներում, այստեղ ևս թվերի ետևում իրական պատկերը շատ ավելի բարդ է։

Երևանում իրականացվել է բոլոր գործարքների գրեթե 31%-ը, մինչդեռ մարզերում աճը շատ ավելի համեստ է՝ շատ մարզերում (Գեղարքունիք, Շիրակ, Սյունիք, Տավուշ) գործարքների քանակը նույնիսկ նվազել է։ Այսինքն՝ անշարժ գույքի շուկայի «աշխուժությունը» կենտրոնացած է բացառապես մայրաքաղաքում։

Առուվաճառքի գործարքները կազմել են մոտ 5 587 միավոր, որոնցից ավելի քան 40%-ը՝ Երևանում։ Եվ այստեղ է, որ սկսվում է տնտեսական անհավասարակշռությունը․ Երևանի բնակարանների 1 քմ-ի միջին գինը 2025թ․ սեպտեմբերին կազմել է մոտ 900 հազ․ դրամ, մինչդեռ մարզային քաղաքներում այն տատանվում է 125–325 հազ․ դրամի սահմանում։ Այլ կերպ ասած՝ մայրաքաղաքի գներն արդեն 3–7 անգամ են բարձր մարզային միջինի համեմատ։

Այդ տարբերությունը չի բացատրվում միայն շուկայի պահանջարկով, այն արտացոլում է եկամտային և տարածքային խորը անհավասարություն։ Երևանի բնակարանային պահանջարկի զգալի մասն ապահովվում է ոչ թե իրական բնակչության կարիքներով, այլ՝ վարկային, ներդրումային կամ օտարերկրյա գնումներով։

Օտարերկրյա քաղաքացիների գործարքները 2025թ․ սեպտեմբերին կազմել են շուրջ 482 գործարք (գնումներ և վաճառքներ), որոնց գերակշիռ մասը՝ ռուսական ծագում ունեցող անձանց մասնակցությամբ (ավելի քան 60%)։ Այս ներհոսքը լրացուցիչ գին է ձևավորում՝ շուկան դարձնելով ոչ թե բնակարանային, այլ ֆինանսական ակտիվների շուկա։

Հիփոթեքային գրավադրման գործարքների թիվը հասել է 1 225-ի, աճելով մոտ 99%-ով նախորդ տարվա համեմատ։ Սա վկայում է, որ անշարժ գույքի պահանջարկի աճը հիմնականում սնուցվում է վարկային միջոցներով, ոչ թե բնակչության իրական եկամուտներով։

Երբ վարկային բումին զուգորդվում է գների բազմակի աճն ու Երևանում շուկայի գերկենտրոնացումը, սա այլևս չի կոչվում ներդրումային ակտիվություն։ Դա գույքային անհավասարության խորացում է, որն առաջացնում է սոցիալ-տնտեսական լարում և սպառում է միջին խավի գնողունակությունն ու գնելու հնարավորությունը։

Այսօր անշարժ գույքը Հայաստանում դարձել է ոչ թե բնակարանային ապահովման գործիք, այլ ֆինանսական բուֆեր և ներդրումային փուչիկ, որը պահում է տնտեսության տեսանելի ակտիվությունը, բայց խորքում՝ սրում է եկամտային և տարածքային անհավասարակշռությունները։

Երբ շինարարությունն ու անշարժ գույքը աճում են, բայց արդյունաբերությունն ու արտահանումը՝ անկում են ապրում, սա այլևս տնտեսական առաջընթաց չէ, այլ ներքին սպառման վրա հիմնված աճի մոդել։

Շարունակելի

Դավիթ Անանյան

#ԹվերիԵտևում #ՀայաստանիՏնտեսություն

Մեկնաբանություններ